Infekcje i katary u dzieci to zmora rodziców. Niektórzy mają doświadczenie leczenia laryngologicznego problemów ze słyszeniem po przeziębieniu, zapaleniu uszu. Obniżenie słyszenia występuje u dzieci dość często, na szczęście u większości ma charakter okresowy. W Polsce przeprowadzono badania na ten temat, a dane jakie uzyskano potwierdzają wyniki innych państw. Co piąte dziecko w wieku szkolnym ma różnorodne problemy ze słyszeniem. Skąd tak duża liczba dzieci? Co wpływa na uszkodzenie słuchu? Z czym ma kłopot dziecko źle słyszące?

Fala dźwiękowa jest falą mechaniczną docierającą do ucha zewnętrznego i środkowego, gdzie zostaje wzmocniona (przez błonę bębenkową, kosteczki słuchowe: młoteczek, strzemiączko, kowadełko) i przekazana dalej do ślimaka. Gdy na tej drodze wystąpi problem mówimy wtedy o niedosłuchu typu przewodzeniowego. Ucho wewnętrzne zaczyna się od ślimaka, gdzie znajduje się narząd Cortiego z rzęsatymi wypustkami. Tutaj fala dźwiękowa z mechanicznej zostaje zamieniona na impuls elektryczny i dalej drogą neuronalną przesłany do pola słuchowego w mózgu. Nieprawidłowe funkcjonowanie narządu Cortiego i/lub neuronów doprowadzających impulsy do kory słuchowej jest podstawą do stwierdzenia niedosłuchu typu odbiorczego. Niezwykle rzadko zdarza się głuchota centralna i jest wynikiem uszkodzenia mózgu w poważniejszych chorobach. Najczęściej występują uszkodzenia słuchu typu odbiorczego i często można je leczyć z dobrym skutkiem.

Na zaburzenia słyszenia ma wpływ wiele czynników, np.

a) choroby:

• wieku dziecięcego: grypa, różyczka, świnka, przewlekłe infekcje górnych dróg oddechowych prowadzące do obrzęku śluzówki (np. na podłożu alergicznym) wysiękowe zapalenie uszu – perlak, powiększenie III migdała,
• genetyczne,

b) mechaniczna przeszkoda – czop woskowinowy lub ciało obce (fasola, wacik)

c) ototoksyczność leków (trwałe bądź przejściowe uszkodzenie ucha wewnętrznego):

• antybiotyki: aminoglokozydy (trwałe uszkodzenie słuchu) kanamycyna, amikacyny, streptomycyna, gentamycyna, netilmycyna, erytromycyna i wankomycyna,
• diuretyki pętlowe: kwas etakrynowy, furosemid i bumetanid,
• leki cytostatyczne stosowane w chemii nowotworowej,
• salicylany (wysokie dawki powodują odwracalne ubytki słuchu) i niesteroidowe leki przeciwzapalne (trwałe ubytki słuchu): ibuprofen, indometacyna, naproksen.

Wspólną cechą wszystkich grup leków jest zależność występowania ototoksyczności od dawki leku, czasu trwania terapii oraz drogi podania.

Uszkodzenie słuchu skutkuje poważnymi konsekwencjami rozwojowymi dla dzieci. Wada słuchu a zatem zbyt słaba stymulacja słuchowa wiąże się z trudnościami w percepcji słuchowej, opóźnionym rozwojem mowy i dużo mniejszą szansą na sukces szkolny.

Obniżenie słyszenia ma nie tylko wpływ na trudności dydaktyczne u dziecka, ale także na kłopoty wychowawcze. Trudności w komunikacji występują w każdej relacji:

a ) nauczyciel-uczeń, są to uciekające informacje: na lekcji na podstawie których uczeń może prawidłowo wnioskować, terminy klasówek, godziny zbiórki, zmiany planu lekcji.
Nauczyciel powtarzający trzeci, czwarty raz informację ma już inny wyraz twarzy niż za pierwszym razem, a uczeń czuje, że do niego kierowane jest wyłącznie zniecierpliwienie. Problemem są sytuacje, gdy wartość informacyjna zawarta jest w intonacji głosu: idziesz! (nakaz), idziesz? (pytanie),

b) uczeń-grupa, poziom hałasu zagłuszającego w grupie jest wysoki co utrudnia odbiór, ponadto informacje są przekazywane „slangiem”, szeptem lub z elementami prozodii mowy (intonacją, natężeniem).

Zaznacza się wtedy słaba przynależność do grupy. Dziecko czuje się nieszczęśliwe i wyobcowane. Może próbować zyskać akceptację grupy poprzez zachowania niezgodne z powszechnie przyjętymi normami. Czasem szuka też innej nieformalnej grupy, rodzi się agresja do nieprzyjaznego świata.

Aby zapewnić dzieciom dobry start w nauce szkolnej w ramach profilaktyki prozdrowotnej w poradni psychologiczno-pedagogicznej już od 2001 r. realizuję Program Przesiewowych Badań Słuchu, którym obejmuję uczniów szkół podstawowych głównie z kl. I.

Dzięki współpracy z Instytutem Fizjologii i Patologii Słuchu dysponujemy specjalistycznym urządzeniem i słuchawkami. Samo badanie jest krótkie, nie stresujące i trwa kilka minut w zależności od współpracy dziecka. Przeprowadzane jest na terenie szkoły, która ze swej strony zapewnia w miarę ciche pomieszczenie i pomoc w organizacji przebiegu badania. Trzeba jednak pamiętać, że test słuchu ma charakter przesiewowy, a więc każdy nieprawidłowy wynik dziecka wymaga specjalistycznego badania lekarskiego.

Prawidłowe słyszenie związane jest z wykształceniem percepcji słuchowej i szansą na dobre wyniki w nauce.

Najlepszym sposobem zapobiegania następstw uszkodzeń słuchu jest profilaktyka i wczesne wykrywanie.

Rodzicu obserwuj reakcje słuchowe swojego dziecka, a wszelkie wątpliwości zgłaszaj lekarzowi pierwszego kontaktu.

Tekst: Anna Pasierb, neurologopeda